ನಮ್ಮ ನಾಡಹಬ್ಬ ದಸರಾ, ಅಕ್ಟೋಬರ್ 3 ರಿಂದ ದಸರಾ ಆರಂಭವಾಗುತ್ತದೆ. ಮೈಸೂರು ದಸರ ಎಂದೇ ವಿಶ್ವವಿಖ್ಯಾತಿಯನ್ನು ಪಡೆದಿರುವ ಈ ನಮ್ಮ ನಾಡ ಹಬ್ಬ 10 ದಿನಗಳವರೆಗೆ ನಡೆಯುತ್ತದೆ. ಮೈಸೂರು ದಸರವು ಭಾರತದ ಕರ್ನಾಟಕ ರಾಜ್ಯದ ನಾಡಹಬ್ಬ ಆಗಿದೆ.
ಇದು 10 ದಿನಗಳ ಹಬ್ಬವಾಗಿದ್ದು, ನವರಾತ್ರಿ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಒಂಬತ್ತು ರಾತ್ರಿಗಳಿಂದ ಪ್ರಾರಂಭವಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಕೊನೆಯ ದಿನವನ್ನು ವಿಜಯದಶಮಿ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇದು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ಅಥವಾ ಅಕ್ಟೋಬರ್ ತಿಂಗಳುಗಳಲ್ಲಿ ಬರುತ್ತದೆ.
ಹಿಂದೂ ಹಬ್ಬವಾದ ದಸರಾ, ನವರಾತ್ರಿ ಮತ್ತು ವಿಜಯದಶಮಿಯು ಕೆಟ್ಟದ್ದರ ಮೇಲೆ ಒಳ್ಳೆಯದರ ವಿಜಯವನ್ನು ಆಚರಿಸುವ ಹಬ್ಬವಾಗಿದೆ. ಹಿಂದೂ ದಂತಕಥೆಗಳಲ್ಲಿ ದೇವಿ ಚಾಮುಂಡೇಶ್ವರಿ ರಾಕ್ಷಸ ಮಹಿಷಾಸುರನನ್ನು ಕೊಂದ ದಿನವನ್ನಾಗಿ ಆಚರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಮಹಿಷಾಸುರನು ರಾಕ್ಷಸನಾಗಿದ್ದು, ದೇವಿಯು ಮಹಿಷಾಸುರನನ್ನು ವಧಿಸಿದ್ದರಿಂದ ನಗರಕ್ಕೆ ಮೈಸೂರು ಎಂದು ಹೆಸರು ಬಂದಿತು. ಮೈಸೂರು ಸಂಪ್ರದಾಯವು ಈ ಹಬ್ಬದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಯೋಧರು ಮತ್ತು ರಾಜ್ಯದ ಒಳಿತಿಗಾಗಿ ಹೋರಾಡುವುದನ್ನು ಆಚರಿಸುತ್ತದೆ. ಧಾರ್ಮಿಕವಾಗಿ ರಾಜ್ಯದ ಕತ್ತಿ, ಆಯುಧಗಳು, ಆನೆಗಳು, ಕುದುರೆಗಳು ಮತ್ತು ಹಿಂದೂ ದೇವಿ ದೇವತೆಯೊಂದಿಗೆ ಅವಳ ಯೋಧ ರೂಪದಲ್ಲಿ ವಿಷ್ಣು ಅವತಾರ ರಾಮನನ್ನು ಪೂಜಿಸುವುದು ಮತ್ತು ಪ್ರದರ್ಶಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಸಮಾರಂಭಗಳಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಪ್ರಮುಖ ಮೆರವಣಿಗೆಯಲ್ಲಿ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕವಾಗಿ ಮೈಸೂರು ರಾಜರು ಅಧ್ಯಕ್ಷತೆಯನ್ನು ವಹಿಸುತ್ತಾರೆ.
ಮೈಸೂರು ನಗರವು ದಸರಾ ಹಬ್ಬವನ್ನು ವೈಭವ ಮತ್ತು ವಿಜೃಂಭಣೆಯಿAದ ಆಚರಿಸುವ ಸಂಪ್ರದಾಯವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಮೈಸೂರಿನಲ್ಲಿ ದಸರಾ ಉತ್ಸವವು 2024 ಕ್ಕೆ 414 ನೇ ವಾರ್ಷಿಕೋತ್ಸವವನ್ನು ಪೂರ್ಣಗೊಳಿಸುತ್ತದೆ. ಆದರೆ ಪುರಾವೆಗಳು ಕರ್ನಾಟಕ ರಾಜ್ಯದಲ್ಲಿ 15ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ವಿಜಯನಗರ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ರಾಜರಿಂದ ಆಚರಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತು ಎಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ.
ಇತಿಹಾಸ
ಮೈಸೂರು ದಸರದ ಇತಿಹಾಸದ ಹಿನ್ನೆಲೆಯನ್ನು ನೋಡುವುದಾದರೆ, 15ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲೇ ವಿಜಯನಗರ ಅರಸರ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ದಸರಾ ಹಬ್ಬಗಳು ಆರಂಭವಾದವು ಈ ಉತ್ಸವವು 14ನೇ ಶತಮಾನದ ವಿಜಯನಗರ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದಲ್ಲಿ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಪಾತ್ರವನ್ನು ವಹಿಸಿದೆ. ಅಲ್ಲಿ ಇದನ್ನು ಮಹಾನವಮಿ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು ಮತ್ತು ಹಂಪಿಯ ಹಜಾರ ರಾಮ ದೇವಾಲಯದ ಹೊರಗೋಡೆಯ ಪರಿಹಾರ ಕಲಾಕೃತಿಯಲ್ಲಿ ಉತ್ಸವಗಳನ್ನು ತೋರಿಸಲಾಗಿದೆ.
ಇಟಾಲಿಯನ್ ಪ್ರವಾಸಿ ‘ನಿಕೊಲೊ ಡಿ ಕಾಂಟೆ’ ಈ ಹಬ್ಬದ ತೀವ್ರತೆ ಮತ್ತು ಪ್ರಾಮುಖ್ಯತೆಯನ್ನು ರಾಜಮನೆತನದ ಬೆಂಬಲದೊAದಿಗೆ ಭವ್ಯವಾದ ಧಾರ್ಮಿಕ ಮತ್ತು ಸಮರ ಘಟನೆ ಎಂದು ವಿವರಿಸಿದನು. ಈ ಘಟನೆಯು ದುರ್ಗವನ್ನು ಯೋಧ ದೇವತೆ ಎಂದು ಗೌರವಿಸಿತು (ಕೆಲವು ಪಠ್ಯಗಳು ಚಾಮುಂಡೇಶ್ವರಿ ಎಂದು ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತವೆ). ಆಚರಣೆಗಳಲ್ಲಿ ಅಥ್ಲೆಟಿಕ್ ಸ್ಪರ್ಧೆಗಳು, ಹಾಡುಗಾರಿಕೆ ಮತ್ತು ನೃತ್ಯ, ಪಟಾಕಿ, ವೈಭವದಲ್ಲಿ ಮಿಲಿಟರಿ ಮೆರವಣಿಗೆ ಮತ್ತು ಸಾರ್ವಜನಿಕರಿಗೆ ದತ್ತಿ ನೀಡುವಿಕೆಯನ್ನು ಆಯೋಜಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.
ವಿಜಯನಗರವು ಡೆಕ್ಕನ್ ಸುಲ್ತಾನರಿಗೆ ಪತನವಾದ ನಂತರ, ಈ ಹಿಂದೂ ಆಚರಣೆಗಳು ಮುಸ್ಲಿಂ ಆಡಳಿತಗಾರರ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಕೊನೆಗೊಂಡವು. ಮೈಊರಿನ ಒಡೆಯರ್‌ಗಳು ವಿಜಯನಗರ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ದಕ್ಷಿಣ ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ರಾಜ್ಯವನ್ನು ರಚಿಸಿದರು. ಮತ್ತು ಮಹಾನವಮಿ ಅರ್ಥಾತ್ ದಸರವನ್ನು ಮುಂದುವರೆಸಿದರು. ಈ ಸಂಪ್ರದಾಯವನ್ನು ಮೊದಲನೇ ರಾಜ ಒಡೆಯರ್ (1578-1617 ಕ್ರಿ.ಶ.) ಅವರು ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ 1610ರ ಮಧ್ಯಭಾಗದಲ್ಲಿ ಶ್ರೀರಂಗಪಟ್ಟಣದಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರು.
ಆಚರಣಾ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳು/ಉತ್ಸವಗಳು
ದಸರಾ ಉತ್ಸವಗಳಲ್ಲಿ ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ವಿಶೇಷ ದರ್ಬಾರ್ (ರಾಜರ ಸಭೆ) ಒಳಗೊಂಡಿತ್ತು. ಇದು 1805ರಲ್ಲಿ ಮೂರನೇ ಕೃಷ್ಣರಾಜ ಒಡೆಯರ್‌ರ ಆಳ್ವಿಕೆಯಲ್ಲಿ, ರಾಜನು ದಸರಾ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಮೈಸೂರು ಅರಮನೆಯಲ್ಲಿ ವಿಶೇಷ ದರ್ಬಾರ್ ನಡೆಸುವ ಸಂಪ್ರದಾಯವನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರು. ಈ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ರಾಜಮನೆತನದ ಸದಸ್ಯರು, ವಿಶೇಷ ಆಹ್ವಾನಿತರು, ಅಧಿಕಾರಿಗಳು ಮತ್ತು ಜನಸಾಮಾನ್ಯರು ಭಾಗವಹಿಸಿದ್ದರು. ಡಿಸೆಂಬರ್ 2013ರಲ್ಲಿ ಶ್ರೀ ಕಂಠದತ್ತ ಒಡೆಯರ್ ನಿಧನರಾದ ನಂತರ, 2014ರಲ್ಲಿ ಚಿನ್ನದ ಸಿಂಹಾಸನದ ಮೇಲೆ “ಪಟ್ಟದ ಕತ್ತಿ” (ರಾಜಕತ್ತಿ) ಇರಿಸುವ ಮೂಲಕ ಈ ಸಂಪ್ರದಾಯವನ್ನು ಮುಂದುವರೆಸಲಾಯಿತು. ಆದರೆ 2015ರಲ್ಲಿ ಮಹಾರಾಜರಾಗಿ ಯದುವೀರ್ ಕೃಷ್ಣದತ್ತ ಚಾಮರಾಜ ಒಡೆಯರ್‌ರವರು ಸಿಂಹಾಸನಕ್ಕೆ ಬಂದ ನಂತರ ಅವರೇ ದಸರಾ ಆಚರಣೆ ಮತ್ತು ದರ್ಬಾರ್‌ನ್ನು ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಮಹಾನವಮಿ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ದಸರಾದ ಒಂಬತ್ತನೇ ದಿನವು ರಾಜ ಖಡ್ಗವನ್ನು ಪೂಜಿಸುವ ಮಂಗಳಕರ ದಿನವಾಗಿದೆ. ಈ ದಿನ ಆನೆಗಳು, ಒಂಟೆಗಳು ಮತ್ತು ಕುದುರೆಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡು ಮೆರವಣಿಗೆಯಲ್ಲಿ ಕರೆದೊಯ್ಯಲಾಗುತ್ತದೆ.
ಹಬ್ಬದ 10 ದಿನಗಳೂ ಸುಮಾರು ಒಂದು ಲಕ್ಷ ಬಲ್ಬ್ಗಳು ಮೈಸೂರು ಅರಮನೆಯನ್ನು ಅಲಂಕರಿಸಿ ಸಂಜೆ 7 ರಿಂದ ರಾತ್ರಿ 10 ರವರೆಗೆ ಪ್ರಕಾಶಮಾನವಾಗಿ ಜಗಮಗಿಸುತ್ತಿರುತ್ತವೆ. ಇದೂ ಕೂಡ ಆಚರಣೆಯ ಮುಖ್ಯ ಆಕರ್ಷಣೆಯಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಇದನ್ನು ನೋಡಲು ಜನಸಾಮಾನ್ಯರು ಪ್ರವಾಸಿಗರು ಲಕ್ಷಗಟ್ಟಲೆ ಜನ ಬರುವರು. ಅಲ್ಲದೇ ಕರ್ನಾಟಕ ರಾಜ್ಯದ ನೃತ್ಯ, ಸಂಗೀತ ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಕೃತಿಯನ್ನು ಎತ್ತಿ ತೋರಿಸುವ ವಿವಿಧ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಮತ್ತು ಧಾರ್ಮಿಕ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳನ್ನು ಪ್ರಕಾಶಿತ ಅರಮನೆಯ ಮುಂಭಾಗದಲ್ಲಿ ನಡೆಸಲಾಗುತ್ತದೆ.
ವಿಜಯದಶಮಿಯಂದು ದೇವಿ ಮೂರ್ತಿಯನ್ನು ಮೈಸೂರಿನ ಬೀದಿ ಬೀದಿಗಳಲ್ಲಿ ಮೆರವಣಿಗೆಯನ್ನು ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇದನ್ನು ಜಂಬೂಸವಾರಿ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಸುಮಾರು 750 ಕೆಜಿಯ ಬಂಗಾರದ ಮಂಟಪದಲ್ಲಿ ಚಾಮುಂಡೇಶ್ವರಿಯನ್ನು ಕೂರಿಸಿ ಮೆರವಣಿಗೆ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಅಲ್ಲದೆ ದೇವಿಯನ್ನು ಹೊರುವ ಆನೆಯನ್ನು ಸಾಂಪ್ರಾದಾಯಿಕವಾಗಿ ಅಲಂಕರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ವಿಗ್ರಹವನ್ನು ಮೆರವಣಿಗೆಗೆ ಹೊರಡುವ ಮುನ್ನ ರಾಜ ದಂಪತಿಗಳು ಮತ್ತು ಇತರ ಆಹ್ವಾನಿತರು ಪೂಜಿಸುತ್ತಾರೆ. ವರ್ಣರಂಜಿತ ಕೋಷ್ಟಕಗಳು, ನೃತ್ಯ ಗುಂಪುಗಳು, ಸಂಗೀತ ಬ್ಯಾಂಡ್‌ಗಳು, ಅಲಂಕೃತ ಆನೆಗಳು, ಕುದುರೆಗಳು ಮತ್ತು ಒಂಟೆಗಳು ಮೆರವಣಿಗೆಯ ಒಂದು ಭಾಗವಾಗಿದೆ. ಇದು ಮೈಸೂರು ಅರಮನೆಯಿಂದ ಪ್ರಾರಂಭವಾಗಿ ಬನ್ನಿ ಮಂಟಪದವರೆಗೆ ಕೊನೆಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ಅಲ್ಲಿ ಬನ್ನಿ ಮರವನ್ನು ಪೂಜಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.
ಮಹಾಭಾರತದ ಒಂದು ದಂತಕಥೆಯ ಪ್ರಕಾರ ಬನ್ನಿ ಮರವನ್ನು ಪಾಂಡವರು ತಮ್ಮ ಒಂದು ವರ್ಷದ ಅಜ್ಞಾತವಾಸದ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಶಸ್ತಾçಸ್ತçಗಳನ್ನು ಮರೆ ಮಾಡಲು ಬಳಸಿದರು. ಯಾವುದೇ ಯುದ್ಧವನ್ನು ಕೈಗೊಳ್ಳುವ ಮೊದಲು ರಾಜರು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕವಾಗಿ ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ವಿಜಯಶಾಲಿಯಾಗಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡಲು ಈ ಮರವನ್ನು ಪೂಜಿಸುತ್ತಾರೆ. ದಸರಾ ಉತ್ಸವಗಳು ವಿಜಯದಶಮಿಯ ರಾತ್ರಿ ಬನ್ನಿ ಮಂಟಪದ ಮೈದಾನದಲ್ಲಿ ಪಂಜಿನ ಕವಾಯತ್ತು (ಪಂಜಿನ ಬೆಳಕಿನ ಮೆರವಣಿಗೆ) ಎಂಬ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮದೊಂದಿಗೆ ಮುಕ್ತಾಯಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ.
ಮೈಸೂರು, ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಮೈಸೂರು ದಸರಾ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ವಿಜಯದಶಮಿ ಆನೆ ಮೆರವಣಿಗೆಯನ್ನು ಜಂಬೂಸವಾರಿ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ ಈ ಮೆರವಣಿಗೆಯ ಮೂಲ ಹೆಸರು ಜಂಬಿ ಸವಾರಿ(ಶಮಿ (ಬನ್ನಿ) ಮರಕ್ಕೆ ಹೋಗುವುದು) ಆದರೆ ಈಗ ಚಾಮುಂಡೇಶ್ವರಿ ದೇವಿಯನ್ನು ಆನೆಯ ಮೇಲೆ ಮೆರವಣಿಗೆ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಆದರೆ ಜಂಬೂ ಸವಾರಿ ಹೆಸರು ಮಾತ್ರ ಹಾಗೇ ಇದೆ.
ಜಂಬೂ ಸವಾರಿಯ ನಂತರ ಬನ್ನಿ ಮಂಟಪದ ಪರೇಡ್ ಮೈದಾನದಲ್ಲಿ ಸಂಜೆ ಪಂಜಿನ ಕವಾಯತು ನಡೆಯುತ್ತದೆ.
ಪ್ರದರ್ಶನ
ದಸರ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಮತ್ತೊಂದು ಪ್ರಮುಖ ಆಕರ್ಷಣೆ ಎಂದರೆ ಮೈಸೂರು ಅರಮನೆಯ ಎದುರಿನ ವಸ್ತು ಪ್ರದರ್ಶನ. ಮೈದಾನದಲ್ಲಿ ನಡೆಯುವ ದಸರಾ ವಸ್ತು ಪ್ರದರ್ಶನ. ಮೈಸೂರಿನ ಜನತೆಗೆ ಸಕಾಲಿಕ ಬೆಳವಣಿಗೆಗಳನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸುವ ಏಕೈಕ ಉದ್ದೇಶದಿಂದ 1880ರಲ್ಲಿ ಮೈಸೂರು ಮಹಾರಾಜ ಚಾಮರಾಜ ಒಡೆಯರ್ ಅವರು ಪ್ರದರ್ಶನವನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರು. ಪ್ರದರ್ಶನವನ್ನು ನಡೆಸುವ ಕಾರ್ಯವನ್ನು ಈಗ ಕರ್ನಾಟಕ ವಸ್ತು ಪ್ರದರ್ಶನ ಪ್ರಾಧಿಕಾರಕ್ಕೆ ವಹಿಸಲಾಗಿದೆ. ಈ ಪ್ರದರ್ಶನವು ದಸರಾ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭವಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಡಿಸೆಂಬರ್ ವರೆಗೆ ಮುಂದುವರೆಯುತ್ತದೆ. ಬಟ್ಟೆಗಳು, ಪ್ಲಾಸ್ಟಿಕ್ ವಸ್ತುಗಳು, ಅಡುಗೆ ಸಾಮಾನುಗಳು, ಸೌಂದರ್ಯವರ್ಧಕಗಳು ಮತ್ತು ತಿನ್ನಬಹುದಾದಂತಹ ವಸ್ತುಗಳನ್ನು ಮಾರಾಟ ಮಾಡುವ ವಿವಿಧ ಮಳಿಗೆಗಳನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಅವುಗಳು ಹೆಚ್ಚು ಸಂಖ್ಯೆಯ ಜನರನ್ನು ಆಕರ್ಷಿಸುತ್ತವೆ. ಆನರಿಗೆ ಮನರಂಜನೆಯನ್ನು ಒದಗಿಸಲು ಫರ‍್ರಿಸ್ ಚಕ್ರದಂತಹ ಆಕರ್ಷಣೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಆಟದ ಪ್ರದೇಶವೂ ಸಹ ಇರುತ್ತದೆ. ವಿವಿಧ ಸರ್ಕಾರಿ ಏಜೆನ್ಸಿಗಳು ತಾವು ಕೈಗೊಂಡ ಸಾಧನೆಗಳು ಮತ್ತು ಯೋಜನೆಗಳನ್ನು ಸೂಚಿಸಲು ಅಂಗಡಿಗಳನ್ನು ತೆರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ.
ಇತರೆ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳು
ದಸರಾದ ಎಲ್ಲ 10 ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಮೈಸೂರು ನಗರದ ಸುತ್ತಮುತ್ತಲಿನ ಸಭಾಂಗಣಗಳಲ್ಲಿ ವಿವಿಧ ಸಂಗೀತ ಮತ್ತು ನೃತ್ಯ ಕಛೇರಿಗಳು ನಡೆಯುತ್ತವೆ. ಈ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಭಾರತದಾದ್ಯಂತ ಸಂಗೀತಗಾರರು ಮತ್ತು ನೃತ್ಯ ಗುಂಪುಗಳನ್ನು ಪ್ರದರ್ಶನ ಮಾಡಲು ಆಹ್ವಾನಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ದಸರಾ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಮತ್ತೊಂದು ಆಕರ್ಷಣೆ ಕುಸ್ತಿ ಸ್ಪರ್ಧೆ ಇದು ಭಾರತದಾದ್ಯಂತ ಕುಸ್ತಿಪಟುಗಳನ್ನು ಆಕರ್ಷಿಸುತ್ತದೆ. ಬನ್ನಿ ಮಂಟಪದಲ್ಲಿ ವಿವಿಧ ಗುಂಪುಗಳು ಬೈಕ್ ಮೆರವಣಿಗೆ ಇತ್ಯಾದಿಗಳನ್ನು ನಡೆಸುವ ಇತರ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳಿವೆ.
ಭಾರತದ ಇತರೆಡೆಗಳಲ್ಲಿ ದಸರ ಆಚರಣೆ
• ಇದೇ ಹಬ್ಬವನ್ನು ಭಾರತದ ಉತ್ತರ ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ‘ದಶೇರ’ವಾಗಿಯೂ, ‘ದುರ್ಗಾಪೂಜೆ’ಯಾಗಿಯೂ ಆಚರಿಸುತ್ತಾರೆ. 9 ದಿನಗಳ ಈ ಹಬ್ಬಕ್ಕೆ ‘ನವರಾತ್ರಿ’ ಎಂಬ ಹೆಸರೂ ಇರುವುದು. ಆಯುಧಪೂಜೆ, ವಿಜಯದಶಮಿಗಳನ್ನೊಳಗೊಂಡ ಹಲವು ದಿನಗಳ ಹಬ್ಬದಾಚರಣೆ ಕರ್ನಾಟಕ ರಾಜ್ಯದಲ್ಲಿ ಅದರಲ್ಲೂ ಮೈಸೂರು ಪ್ರಾಂತ್ಯದಲ್ಲಿ ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಆಚರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.
• ಬಂಗಾಳದಲ್ಲಿ ಈ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ದುರ್ಗೆಯ ಪೂಜೆ ಬಹಳ ವಿಜೃಂಭಣೆಯಿAದ ನಡೆಯುವುದು. ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಕೊಲ್ಕತಾದಲ್ಲಿ ವಿಪರೀತವಾದ ಜನಸಂದಣಿ ಸೇರುತ್ತದೆ. ಸಾರ್ವಜನಿಕವಾಗಿ ದೇವಿ ಪೂಜೆಯನ್ನು ನಡೆಸುವ ಪರಿಪಾಠವೂ ಇದೆ. ಸಿಂಹದ ಮೇಲೆ ಕುಳಿತು ವಿವಿಧ ಬಗೆಯ ಆಯುಧಗಳನ್ನು ಹಿಡಿದಿರುವ ದೇವಿಯ ದೊಡ್ಡ ಮೂರ್ತಿಯನ್ನು ಇರಿಸಿ ಬೆಳಗ್ಗೆ ಸಂಜೆಗಳಲ್ಲಿ ಪೂಜೆ ಭಜನೆಗಳನ್ನು ಅರ್ಪಿಸುವರು.
• ಒಂಬತ್ತೂ ದಿನಗಳೂ ಒಂಭತ್ತು ರೂಪದಲ್ಲಿ ದೇವಿಯನ್ನು ಆರಾಧಿಸುವರು. ಅವು ಯಾವುವೆಂದರೆ, ದುರ್ಗಾ ಶೈಲಪುತ್ರಿ, ಬ್ರಹ್ಮಚಾರಿಣಿ, ಚಂದ್ರ ಘಂಟ, ಕೂಷ್ಮಾಂಡ, ಸ್ಕಂದ ಮಾತಾ, ಕಾತ್ಯಾಯಿನಿ, ಕಾಳರಾತ್ರಿ, ಮಹಾಗೌರಿ ಮತ್ತು ಸಿದ್ಧಿಧಾತ್ರಿ, ದೇವೀಪುರಾಣದ ಪ್ರಕಾರ ಅಣಿಮಾ, ಮಹಿಮಾ, ಗರಿಮಾ, ಲಘಿಮಾ, ಪ್ರಾಪ್ತಿ,ಪ್ರಕಾಮ್ಯ, ಇಷಿತ್ವಾ ಮತ್ತು ವಷಿತ್ವಾ ಎಂಬ ಎಂಟು ಸಿದ್ಧಿಗಳನ್ನು ದೇವಿಯ ಆರಾಧನೆಯಿಂದ ಪ್ರಾಪ್ತಗೊಳಿಸಿಕೊಳ್ಳಬಹುದು.
• ನಾಡಹಬ್ಬ ಮೈಸೂರು ದಸರಾ ವಿಶ್ವವಿಖ್ಯಾತಿಯನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಂಡಿದೆ. ಪ್ರತಿ ನವರಾತ್ರಿ ಹಾಗೂ ವಿಜಯದಶಮಿಯ ಅಷ್ಟೂ ದಿನ ಮೈಸೂರು ಝಗಮಗಿಸುತ್ತದೆ. ದಸರೆಯ ಇತಿಹಾಸವನ್ನು ನೋಡುವುದಾದರೆ 1610ರಲ್ಲಿ ಆರಂಭ ಮಾಡಲಾಯಿತು. ಶ್ರೀ ರಂಗಪಟ್ಟಣದ ಕಾವೇರಿ ನದಿಯ ಉತ್ತರ ದಿಕ್ಕಿನ ಗೌರಿಕಡುವೆ ಎಂಬಲ್ಲಿ ದಸರಕ್ಕೆ ಚಾಲನೆ ನೀಡಲಾಗಿತ್ತು. ಅಂಬಾರಿ ಹೊರುವ ಪದ್ಧತಿಗೆ ಚಾಲನೆ ಸಿಕ್ಕಿದ್ದೂ ಆಗಿನಿಂದಲೇ ಆಗಿದೆ.
• ಮೈಸೂರನ್ನು ಮಹಿಷಾಸುರನಿಂದ ರಕ್ಷಿಸಿ ಆತನನ್ನು ಸಂಹಾರ ಮಾಡಿದ ದಿನವನ್ನು ವಿಜಯದಶಮಿ ಎಂದು ಆಚರಿಸುತ್ತಾ ಬರಲಾಗಿದ್ದು, ಅಂದು ಜಂಬೂಸವಾರಿ ಮೂಲಕ ಆನೆ ಮೇಲೆ 750 ಕೆಜಿ ತೂಕದ ಸ್ವರ್ಣಖಚಿತ ಅಂಬಾರಿಯಲ್ಲಿ ದೇವಿಯ ಪ್ರತಿಮೆಯನ್ನು ಇಟ್ಟು ಅರಮನೆಯಿಂದ ಬನ್ನಿ ಮಂಟಪದವರೆಗೆ ರಾಜಬೀದಿಯಲ್ಲಿ ಮೆರವಣಿಗೆ ನಡೆಸಲಾಗುತ್ತದೆ.
• ವಿಜಯನಗರ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಅರಸ ಶ್ರೀ ಕೃಷ್ಣದೇವರಾಯನ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ವಿಜಯದಶಮಿಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲಾಯಿತು. ಈ ವೇಳೆ ಶೌರ್ಯ ಪರಾಕ್ರಮಗಳ ಪ್ರದರ್ಶನ, ಕಲೆ-ಸಾಹಿತ್ಯಗಳಿಗೆ ವೇದಿಕೆ, ಸಂಗೀತ-ನೃತ್ಯ ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಪ್ರದರ್ಶನಕ್ಕೆ ಅವಕಾಶ ಸೇರಿದಂತೆ ಹತ್ತು ದಿನಗಲ ಕಾಲ ಅದ್ದೂರಿಯಾಗಿ ಆಚರಣೆ ನಡೆಸುತ್ತಾ ಬರಲಾಗುತ್ತಿದೆ. ಅವರ ತರುವಾಯ ಮೈಸೂರಿನಲ್ಲಿ ರಾಜಾ ಒಡೆಯರ್ ಅವರು ದಸರಾವನ್ನು ಶ್ರೀರಂಗಪಟ್ಟಣದಲ್ಲಿ ಆರಂಭಿಸಿದರು. ಮುಮ್ಮಡಿ ಕೃಷ್ಣರಾಜ ಒಡೆಯರ್ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಅಂದರೆ 1799 ರಲ್ಲಿ ಒಡೆಯರು ತಮ್ಮ ಕೇಂದ್ರ ಸ್ಥಾನವನ್ನು ಶ್ರೀರಂಗಪಟ್ಟಣದಿAದ ಮೈಸೂರಿಗೆ ವರ್ಗಾಯಿಸಿಕೊಂಡರು. ನಂತರದ ದಸರಾ ಆಚರಣೆಗಳು ಮೈಸೂರಿನಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭವಾದವು.
• ಜಂಬೂ ಸವಾರಿ ಆರಂಭಕ್ಕೆ ಮುನ್ನ ಶುಭ ಕುಂಭ ಲಗ್ನದಲ್ಲಿ ಅರಮನೆಯ ಬಲರಾಮ ದ್ವಾರದಲ್ಲಿ ನಂದಿಧ್ವಜಕ್ಕೆ ಮೊದಲು ಪೂಜೆ ಸಲ್ಲಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಚಿನ್ನದ ಅಂಬಾರಿಯಲ್ಲಿ ವಿರಾಜಮಾನಳಾಗಿ ಆಸೀನಳಾಗಿರುವ ತಾಯಿ ಚಾಮುಂಡೇಶ್ವರಿ ದೇವಿ ಮೂರ್ತಿಗೆ ಪುಷ್ಪಾರ್ಚನೆ ಸಲ್ಲಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಆ ಬಳಿಕ 24 ಕುಶಾಲ ತೋಪುಗಳ ಗೌರವವನ್ನು ಸಮರ್ಪಣೆ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಅಲ್ಲಿಂದ ಅರಮನೆ ಆವರಣದಲ್ಲಿ ವಿಜಯದಶಮಿಯ ಅತ್ಯಾಕರ್ಷಕ ಮೆರವಣಿಗೆಗೆ ಚಾಲನೆ ದೊರೆಯುತ್ತದೆ. ಜಂಬೂಸವಾರಿಯೂ ಅರಮನೆ ಆವರಣದಿಂದ ಬನ್ನಿ ಮಂಟಪದವರೆಗೆ ನಡೆಯುತ್ತದೆ
• ಅಂಬಾರಿ ಹೊತ್ತ ಬಲರಾಮನ ಜತೆಗೆ ಪೋಲೀಸ್ ಬ್ಯಾಂಡ್‌ನ ಆಕರ್ಷಕ ತಾಳ ವಾದ್ಯ ಕಳೆಗಟ್ಟುತ್ತದೆ. ಅಲ್ಲದೆ, ಕಂಸಾಳೆ ಕುಣಿತ, ಕಲಾತಂಡಗಳ ನೃತ್ಯ ಪ್ರದರ್ಶನಗಳ ಜತೆಗೆ ಸ್ತಬ್ಧ ಚಿತ್ರಗಳು ಎಲ್ಲರ ಗಮನ ಸೆಳೆಯುತ್ತದೆ. ಇದರ ವೀಕ್ಷಣೆಗೆ ಸಾವಿರಾರು ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಜನರು ಸೇರುತ್ತಾರೆ.
ಮಡಿಕೇರಿಯಲ್ಲಿ ದಸರಾ ಆಚರಣೆ
• ಮಡಿಕೇರಿಯಲ್ಲಿ ದಸರಾ ಆಚರಣೆ ಬಹಳ ವಿಭಿನ್ನವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಮಹಾಲಯ ಅಮಾವಾಸ್ಯೆಯ ಮಾರನೆಯ ದಿನದಂದು ಕರಗ ಹೊರಡುವುದರೊಂದಿಗೆ ದಸರಾ ಉತ್ಸವ ಆರಂಭವಾಗುತ್ತದೆ. ಮಡಿಕೇರಿ ದಸರಾಕ್ಕೆ ಸುಮಾರು ಇನ್ನೂರು ವರ್ಷದ ಇತಿಹಾಸವಿದೆ.ನವರಾತ್ರಿಯ ಮೊದಲನೇ ದಿನದಂದು ನಾಲ್ಕು ಮಾರಿಯಮ್ಮ ದೇವಾಲಯದ ಪೂಜಾರಿಗಳು ಕರಗ ಕಟ್ಟುವ ಸಲಕರಣೆಗಳೊಂದಿಗೆ ನಗರದ ಹೊರಮಲಯದಲ್ಲಿರುವ ಪಂಪಿನ ಕೆರೆ ಬಳಿ ತೆರಳಿ ಕರಗವನ್ನು ಕಟ್ಟುತ್ತಾರೆ.
• ಬಳಿಕ ಒಂಭತ್ತು ದಿನಗಳ ಕಾಲ ನಗರ ಪ್ರದಕ್ಷಿಣೆ ಮಾಡಿ ಪೂಜೆ ಸ್ವೀಕರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇಲ್ಲಿಯ ಕರಗ ಕುಣಿತವು ನೋಡಲು ಬಹಳ ಅಂದವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ದಸರೆಯ ದಿನದಂದು ಬನ್ನಿ ಮಂಟಪಕ್ಕೆ ತೆರಳಿ ಬನ್ನಿ ಕಡಿಯುವುದರೊಂದಿಗೆ ಕರಗ ಉತ್ಸವ ಮುಕ್ತಾಯಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ದಸರೆಯ ದಿನ ರಾತ್ರಿ ನಡೆಯುವ ದಶ ಮಂಟಪಗಳ ಮೆರವಣಿಗೆಯಂತೂ ದೇವಲೋಕವನ್ನೇ ಧರೆಗಿಳಿಸಿದಂತೆ ಭಾಸವಾಗುವುದು.
• ಪ್ರತಿ ಮಂಟಪವೂ ದೇವತೆಗಳಿಂದ ರಕ್ಕಸರನ್ನು ಸಂಹರಿಸುವ ಕಲಾಕೃತಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತವೆ. ಲಕ್ಷ ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಜನರು ಬಂದು ಈ ಮೆರವಣಿಗೆಯನ್ನು ನೋಡಿ ಆನಂದಿಸುತ್ತಾರೆ.
ವಿವಾದ
ವಿಶ್ವವಿಖ್ಯಾತಿಯನ್ನು ಪಡೆದಿರುವ ಈ ದಸರಾ ಹಬ್ಬಕ್ಕೂ ವಿವಾದವಿದೆ. ದಸರಾ ಮೆರವಣಿಗೆಯು ಆನೆಗಳ ವಿವಾದಾತ್ಮಕ ಬೆಳವಣಿಗೆಯನ್ನು ನಿಲ್ಲಿಸುವಂತೆ ಕಾರ್ಯಕರ್ತರು ಮತ್ತು ಪ್ರಚಾರಕರಿಂದ ಹೆಚ್ಚುತ್ತಿರುವ ಒತ್ತಡವನ್ನು ಎದುರಿಸುತ್ತಿದೆ. ಮೆರವಣಿಗೆಯ ಆನೆಗಳು, ಹಾಗೆಯೇ ಮಾವುತರು ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಅವುಗಳ ನಿರ್ವಾಹಕರು ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಹಲವಾರು ಆಘಾತಕಾರಿ ಘಟನೆಗಳಿಂದ ಸಾವನ್ನಪ್ಪಿದ್ದಾರೆ.
2018ರಲ್ಲಿ ಆನೆಗಳ ತರಬೇತಿ ಮೈದಾನದಿಂದ ಸೋರಿಕೆಯಾದ ದೃಶ್ಯಾವಳಿಗಳು ಆನೆಯೊಂದು ಸಂಕಷ್ಟದಲ್ಲಿ ತೂಗಾಡುತ್ತಿರುವುದನ್ನು ತೋರಿಸಿದೆ. ಇಂಟರ್ನ್ಯಾಷನಲ್ ಆ ವಿಡಿಯೋವನ್ನು “ಹೃದಯ ವಿದ್ರಾವಕ” ಎಂದು ಲೇಬಲ್ ಮಾಡಿದೆ ಮತ್ತು ಮೆರವಣಿಗೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರದರ್ಶನ ನೀಡಲು ಎರಡು ತಿಂಗಳ “ಕಠಿಣ ತರಬೇತಿ”ಯನ್ನು ಹೇಗೆ ಪಡೆಯಬೇಕು ಎಂದು ವರದಿ ಮಾಡಿದೆ.
ಈ ಹಬ್ಬದ ವಿಶೇಷವೆಂದರೆ “ದುಷ್ಟರಿಗೆ ಶಿಕ್ಷೆ ಶಿಷ್ಟರಿಗೆ ರಕ್ಷೆ” ಯಾಗಿದೆ.
